Hans Hopmann (Olbers Hans): Dat is mähr äs in’t Näppken gäht

Hans Hopmann (Olbers Hans) erzählt in seinem Buch ‚Dat is mähr äs in’t Näppken gäht‘ auf Plattdeutsch unter anderem Begebenheiten aus seiner Kindheit und Jugend im Emsland.

Das Buch ist nur in Emsbüren (Buchhandlung Fröhlich, An der Andreas-Kirche) und Lingen (Buchhandlung Holzberg, Am Markt) im Buchhandel zu erhalten (9,80 €). Hinweise zur Bestellung direkt beim Autor zum Preis von 12€ (inkl. Verpackung und Versand) finden Sie hier.

zum Inhaltsverzeichnis
zu einer Leseprobe

Heinz Krüssel in Lingener Tagespost vom 6.5.2011:
„Wees noch?“ Diese Frage stellt sich so mancher Mitbürger mittleren oder fortgeschrittenen Alters, wenn es um die Erinnerung an die eigene Kindheit und Jugendzeit geht. Wenn dieses dann auch noch in plattdeutscher Sprache geschieht, dann ist es heute schon eine Besonderheit. Zahlreiche Döönkes, Vertellsels, plattdeutsche Redensarten und Sagen hat Hans Hopmann (Olbers Hans) in seinem Buch „Dat is mähr äs in’t Näppken gäht“ eindrucksvoll dokumentiert. Der Leser fühlt sich an seine eigenen Lebenserfahrungen erinnert.

Bernd Robben in Emsländische Geschichte 18, Studiengesellschaft für Emsländische Regionalgeschichte, Haselünne 2011:
Ein ganz besonderes Kleionod plattdeutscher Erzählkunst wurde im Mai 2011 in der Geschichtswerkstatt Emsbüren von Hans Hopmann (Olbers Hans) vorgestellt. Der pensionierte Gymnasiallehrer- wohnhaft in Münster- stammt von einem Bauernhof in Ahlde. Das eher bescheidene äußere Erscheinungsbild seines Buches verrät wenig über die inhaltlichen Qualitäten. Seine zumeist autobiografischen Geschichten sind in einem faszinierend lebensnahen Platt geschrieben. Die einhellige Meinung der Leser aus dem Emsbürener Raum: Fängt man erst an zu lesen, kann man nicht wieder aufhören.

Dat is mähr äs in’t Näppken gäht

Döhnkes, Vertellsels, Rieme, plattdütske Redensaorten un Sagen

Dat stäht in düt Böksken:

3 Inhaltsverzeichnis
5 Use Platt
6 Wuss Platt läern? ... of kanns’t noch?
10 Besonderheiten des Plattdeutschen
13 Den Dativ gäht’t aorig an’t Leer
15 Plattdütsk un emsländsk Haogdütsk
18 Vertellsels un Döhnkes
21 Kanns all ‘n Scheppel Hawer dräggen? -‘n Laup dör’t Jaohr in miene Kindhät
22 Glückseelig Neijaohr!
26 Scholgaohn – döt dat näödig?
28 Use Höffken
31 Unkel Ottos Taskenmessers
35 Van witten un van Backebernds Stuten
39 Dicke Eke, Fakwerkgäwel, Immenschur un Backhuus
41 Bleylebuxen un annert Tüüg
45 De beste Krankde dogg nich
52 Dat Beerenschällen
56 Satt Wiendruwen
61 Smitts Smee
64 Wat olle Smittgerd siene Marie vertellt
67 Van Naihsters un Snieders
71 Advent, Klaos un Wiehnachten
79 Dat is mähr äs in’t Näppken gäht... -ut miene Rüngeljaohre
un wat’ke süss noch sao belewt häw
80 Sass äs saihn, dat gäht düftig met us
83 De Jan har Naobers Grete gern...
84 O Jan kumm, Jan kumm, kiddel mi
86 Wi kummt wall torechte
91 Autoföhren moss düsse Tieten eenfak können!
93 Et satt bi em inne Pöste
95 Haogmisse
98 De Mutte krigg Biggen
99 Flägenstippkes
101 Nu laot us eers ‘n Krüüsteken maken
103 Dat Dibbelmaschienken
104 Slachtedag
105 För wat is ock’n Malör noch gued
107 Dör Dag un Tiet
111 Gudden Dag un Gued gaohn
117 Studeeren kump vör’t Probeeren
120 Katholsk of evangelsk –Hannoveraner of Prüßen?
122 Grummelschuers tüsken Ems un Vechte
124 Sint de Ahlder verrückt wodden?
126 Dat Erpelsammeln
130 Düt un dat wedd de vertellt
133 Sagen ut’t Kespel Büren
134 De Hünenstäne un Olbers Dicken Stän
136 De Merngder Hünenstäne
138 Dat Kruse Bäömken un de Drai Krüüse up’n Sunnerhöggel
140 De drai Stänkrüüse
141 Dat Antoniusbeld in Ahlde
143 De Galgenledder up’n Sunnerhöggel
145 Plattdütske Spröcke un Redensaorten, Kinnerrieme, Rätsel un Läder
146 Kinnerrieme, Rätsel un Läder
152 Platdütske Redensaorten
171 Literatur und Bildquellen

Leseprobe: De beste Krankde dogg nich

.. un daorüm moss wat för de Gesundhät doon! Den Begrepp Hygiene gaff’t in use Kinnerjaohren nich, man wat daorachter sitt, wall. Dat föng met’t Schnüten an. Mama läerde di der met an, bis’t alleene konns. Ick weet’t noch äs vandage: Bowensmitts Clems har allsilewe ne Snottpille unnern Näsen (Ick wisse ock, man dat is mi vergetten!). 'Hans (of Clemens), snüüt di!', hedde et dann. Clems konn de Snottwäörmkes fiefmaol weer uptrecken, tweemaol met de Tunge naohelpen, un daornao tröck he den Jacksärmel of de Fusthansken drunner her. Wenn’t garnich mähr göng, sochte he in de Buxentaske nao’n ollt Taskendook; dat witte, dat he to de Kummijon kreggen har, bläw moj in de Taske van den neijen Ansug: 'Ick maak mien neije Taskendook doch nich smeerig!'. Mangs versochten wi äs de graoten Manlöe tüsken Dummen un Seigefinger nao de Siete to snüten. Man dao moss önnelk Damp achter setten, süss häss dat Kraom up’n Jackskragen hangen! De Möers wassen sick ännig: 'Rotznäsen giff moje Blagen.', un dao schient ja ock wat an to wesen!

Dat Wasken höng heel van de Jaohrestiet af. Sommerdages is dat kiene Saake: dao kanns dat Hemd owern Kopp trecken un dat Lief unner de Poumpe hollen. Un wenn’t heel häät was, göngen wi in’n Schlüsenkolk of in’n Ahlder Pool swömmen. Dao wörs dann wahne schaone! ‚Duschen' doien de Graoten bi’n önnelk Grummelschur an’n Swienstall unner dat Lock in de Dackrenne. Of se höllen sick keggensietig den Waterslauch up’n Balg. Dao kreggs dann ock wat van met.

Mama kuntrulleerde di nao’t Wasken (ock an Steen, de antrocken garnich sachs). De Aohren wödden met ne Haornaodel naopröckelt un - meerst in de Kutske kott vör de Kerke- met’n bettken Spütter up’t Taskendook naofrewwen. To’t Fingernäggelsnien knepp Mama di tüsken de Beene, bis de Klaonen önnelk wassen. Äs'k Missdähner was, lött'ke dat frejwillig met mi maken, süss käck Pastor Meyer zu Schlochtern nao, un dat konn schaneerlk wärn! He häw nich alleene ne Masse daone för’t Renoveeren van de Bürsker Kerke un dat heele Ümto, nä, he sorgde sick ock üm use Hygiene - binnen un buten.

Man in’n Winter, dao was’t in usen Huse met dat Wasken nich sao reddig. Äs'k klän was, kömm'k eenfak in’t Sejnkfatt. Übrücks Renate, daormaols wunnde se bi Hoppens, of use Anni schrubbden mi önnelk af, dat de heele Kärl nocher man sao glämmde. Man de Faortschritt bläw ock bi us nich vör de Dör staohn: Eenes Dages wödd ne 'Heizschlange' in use Köckenmaschine un dwess dör’n Keller in’t Badesimmer achter de Wichterkamer leggt. Egentlik soll dao ock häät Water utkummen, man dat lag der heel an, wu de Maschine bott was un of in’n Biggensoppen ock noch’n Slag häät Water mosst har. Saoterdags kömmen der wall ‘n Schüppken Eierkölle un edelke Kläöwe Holt mähr up’t Füer: Dat reekde för annerthalf Wannen.

Man wat maken vör Wiehnachten, waor sick söwen Löe düftig wasken sollen? Heel eenfak: Drai achterneene in’t sölwe Water. Man dann moss de erste sao häät baden, dat he der met’n raosig Fell weer utstägg; dann was der för den Dädden noch kien Iis up. Uppassen moss de Dädde, dat he de nächsen Saoterdag äs erste inkömm, süss konns up Duur ja verkummen!

De Waterpiepe dör’n Keller har sao ehre Nücken. Bi anduurend Forst was den lesten End van de Piepe kott för’t Badesimmer tofroren. Dann wödd in de Köcke häät Water haalt un dat Röer weer updaut: Meerstiet göng dat gued, un dat Water löpp weer. Man du kanns nich alls up eenmaol häbben: düt Water was nu kaolt, dat häte hass ja för’t Updauen bruukt. Naoböten un Wochten was ansäggt… of du gaffs di to Naot met ne Kattenwöske tofree.

Hass di bi’t Wasken verküült of ne Grippe kreggen, wödden Smaoltwikel un kaole Ümsläge makt. Wenn de frejwillig nömms, wüss Mama, dat du kraank wörs! Weil’t för miene Gesoundwärn besünners födderlik was, droff ick met ne Grippe in Mamas Berre. Et gaff dann Suckerbeschüte met Melk un Honnig of ne Hohnersuppe met Sternnüdelkes un Eierstich. Dat hölp mähr äs jedde Medsin. Wenn de Döppen weer losshollen konns, hööl Mama di de böwerste Laa ut’t Kleereschapp. Dao wassen Belder un Daodenseddels in ut olle Tieten, un Mama vertellde di wat van de Löe, de derup stönnen. Sao vergass du diene Krankde un wörs drock weer better.

Bi Taantpiene is’t wat anners, dao moss nao’n Kusensmitt. Wi häwwt de Tänne in junge Jaohren ock nich sao butt putzt. Papa mejnde, dat düftig Swattbraodetten hölp (dat was ‘n Resept van sien Omas Siete ut Börger, un de harren’t all van ehr Uropas Kaante ut Westrhauderfehn). Papa har tatsäkelk bis 70 Jaohr alle twedden Tänne, man dao wödden de meersten druutsplätt, un he kregg de dädden, un de häbbt bis 86 mäötig hollen. Man he häff se de lesten Jaohren ock aorig schont. Doar wäör Plaggen Dokter bi in’t Armenhuus kummen!

Wenn togaffs, dat Kusenkellen hass, was’t fief Minuten nao Twölwen! Dao hölpen di ock de Wieshäten van de Graoten nich mähr: 'Du moss kaolt Water in’n Mound nemmen, di up’n Owen setten un wochten, bis’t Water kockt; dann sin’t de Taantpiene vörbi.' Dao konns nich äs met’n schäf Muul ower lachen. Et was saowiet: du mossdes nao Plaggen Dokter. De Kutske rummelde ower de Koppstäne up’n Sunnerhöggel, dat jedden Kattenkopp bis in de Kuse dörslög. In’t Wartezimmer sass äs ‘n Häöpken Elend un bettdes, dat de Piene naolött un der een Wunner passerde. Et doj sick nicks, Plaggen Dokter moss dat Wunner vullbrengen. He käck di in’n Mound, smätt den Bohrjagd an, dat’t man sao jollde. Du konns dien Gesicht vör Piene vertrecken, äs woss, he bohrde wieder, datte mendes, he was all up’n böwersten Hemdsknaop to sliepen. Man ick wüss, wenn he den Läppel met den Sement ower’t Spiritusflämmken höll, was’t wanner vörbie. Dat Lock wödd tosmeert, groff afsleppen, un ferrig wäör’s. Et mott wall gudde Kwalität wesen häbben, bi mi häwwt de watten Plomben fättig Jaohr of mähr hollen. Man ick häw wisse ock mähr Blej in’t Lief äs de ollen Römers, de ehr Water ut Blejpiepen drojnken. ‘Nächse Wecke moss weerkummen', dat was dat eensige, wat he nao 'Waor dött di’t dann säär' to di säggte. He was wisse ‘n gudden Kusensmitt, man kien Kärl van graote Wörde.

Papa har tüskendör bi Ackermanns ‘n Snäpsken drounken (de is ock gued för de Tänne; man ick weet’t vandage nich mähr, van wecke Siete van Färks den Raot kump). Mama har ’n Koffie näödig vandoon ...un ick kregg ‘n Nappo, sonnen Plombentrecker met Schokoladenguss, weil'k nich reert har, un Plaggen Dokter ock wat to doon hollen soll.

Huusmiddels sint’t beste, wenn nich jüst ‘n Been brocken häss. Bi de Klänen helpt Puußen meerstiet; un wenn dat nich hölp, kömm der nen 'slimmen Lappen' ümto, un de Piene un den Lappen wödden gaue vergetten. Up Schrienfell dröffs nicks updoon, dann wäd’t noch lieder, besünners, wenn den Lappen der weer af mott. Wiet vör dat Book van Carmen Thomas 'Urin ist ein besonderer Saft' hedde et van Färks Siete all: 'Dröwer pissen, dann heelt’t in’n Rups!' Man wat doon, wenn ‘n gläönig Sweer in’n Nacken of an ne annere slecht togängelke Stee hass, äs Kunk Walter, usen Knecht in de füfftiger Jaohre, dat faken har. Dao helpt Zugsalwe, ‘n pikswatt Fett. In twee of drai Dage wödd dat Sweer week un kömm loss. In usen Huse wassen Zugsalwe un Jodtinktur, glöw'k, de eenßige Medsien ut de Aptheke. Dat hett, n' Luusekamm harren wi ock van näödig. Waor’t Untüüg herkumpt, weet de Düwel! Wi wasket us önnelk, häwwt gudden Ümgank, man dä: alle wisseweg föngen wi Kinner us annen Kopp to klajen. Dann was’t weer saowiet: Lüüse! Meerstiet wödden se wall ut de Schole metbracht. De Wichter harren lange Haore, wu de Lüüse druut kriegen? Met’n Luusekamm, de alltiet keggen dat Seepkülken in’n Spölstän lag! Man dat was ‘n Trecken un Spläten, et göng nich sunner Piene af: de Nissen mossen der ja ock alle ut, dat’t nich in edelke Dage van Neijen weer lossgöng.

Bi Jungs is dat vull eenfaker: Dao wödd de Haormaschine haalt, du kömms bi Mama tüsken de Beene un 'ratz-fats' wassen de Haore met de heelen Lüüse draff un in’t Füer, dat Luusepättken was futt. Nao’n bettken Naosöken äs bi de Aapen wörs de Lüüse loss. Vandage schriewt di de 'Coiffeure' ut Paris, London, Berlin un Rom vör, wu du de Haore dräggen moss. Nao’n Krieg dojen dat de Lüüse. Et was heel nao de neijste Mode, wenn Jungs vörne up’n Kopp man nen drai fingerbreeden Topp dröggen. Dat konns der in’n Aogenslag afsnien, wenn der weer ne Luus in nösselde. Un kömmen de ersten met nen blanken Kopp in de Schole, dann wödd’t in edelke Dage för alle modern! (Up dat Beld süss mi jüst tüsken twee luusige Tieten.)

Man nich bloß Kinner häwwt ehre klänen of graoten Malessen. Papa was smorgens alltiet 'slapp,slapp'. 'Hä, sin'k kapott, un iiskaole Fööte häbb'ke ock. Ick kann vandage nicks, de Butten doot mi ounwies säär, et träk mi van’n Rüggen bis naon Batzen.' Witten Dokter har em säggt: 'Du häss ‘n to lägen Blootdruck, laot de Sigarren äs för ne Wecke weg. Un smorgens dröffs nich sao stääl ut’n Berre dör de Buxe in de Holsken springen. Dann is’t Bloot in de Fööte un’t schellt di in’n Kopp. Un met diene Knocken dat treck wall weer nao’n Äärs, et is der ja up’n besten Weg hen!' Dat de Aptheker ock lewen konn, schrew he em Angorawöske un ‘n Püllken Stärkungsmiddel up.

Äs ick’t nich anners weet, et häff nich up’n Slag holpen. Man dao kömmen de Huusmiddels weer an de Riege. Mama wüss, wat Papa schellde: smorgens kregg he ‘n Ei in’n Koffie, un de wödd em an de Maschine bracht, waor he de Fööte upwäörmen konn; un jedet Jaohr kregg he Angorawöske to Wiehnachten. Wödd em naomirrags of aobends benaut, kömm dat Ei ock wall in’n Glas Raotwien. Dat tröck derbi, un süss moss der met ‘n Snäpsken naoholpen wärn. Papa mejnde: 'Well de ümhen kann, is ja gued, man ick bruuk’t för de Gesundhät.' Et mött’t ja ock wall gesounde Krankden wesen häbben, of de Huusmiddels häwwt önnelk dörslaon: Papa is 86 Jaohr wodden. 'Wagens, de kraakt, dräggt am längsten', sägg'm wall äs.

Mama is allsilewe kreggel up de Beene wesen. Man se harr’t mangs an de Galle. Se löpp dao all lange met, un dat fiefte Köppken Koffie snaomirrags konn ehr wall Buukpiene maken. Man dat moss häbben können! Un se moch ock verdüllt gerne wat to Etten, am läwsten Speckpannekoken, Dicke Baohnen of Braoterpel. Bi Olbers in’n Huse gafft selten Dicke Baohnen. Mangs har Laurenz se met ne Extragäpse Kalkamonsalpeter de daale kreggen (he konn se nich utstaohn!): twee Dage nao sien Düngen lötten de Baohnen de Flittken hangen, un nao ne Wecke was he sicher, dat’t düt Jaohr bi Olbers kiene Dicken Baohnen gaff. Later wollen ock de Enkelkinner se nich etten, un’n twedden Pott kocken woll Mama ock nich. Dat was ehr to dumm. Man alle halwe Jaohr kömm se för edelke Dage nao us hen, üm Majanne un mi un de mönstersken Enkelkinner to besöken un in de Kaophüser woll se ock kieken. Un ick gläöw, Majannes Dicke Baonen harren’t ehr ock andaone.

An’t Telefon ludde dat dann sao:
'Hans, dao häb'ke di ja. Wu gäht’t ju? Wi häwwt all lange nicks mähr vaneene häört. Laot’t ju äs weer saihen!'
'Ick häw noch Schole, use Ferien bint anners äs in’t Hannöwerske. Kumm du doch äs, un breng Hanna met.'
'Jao, dao will'k ock nicks van säggen, wi harren wall Tiet.'
Un sao möck wi af, dat se met’n Sug nao Mönster kömmen, un ick ehr an de Bahne afhööl.
‘Nu, dann gued gaohn, un makt ju kiene Last'.
Meerstiet kömm der achterheer:
'Makt Majanne ock eenen Dag weer Dicke Baohnen?'
'Wisse doch, de ett wi in Mönster bolle alle Dage.'